floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Sorbus roopiana
 
Bardakçı / Pülümür / Tunceli - Haziran 2022 © Serdar Ölez
Sorbus roopianaSorbus roopianaSorbus roopianaSorbus roopianaSorbus roopiana
Gözlem bildir
Yanıküvez
Rosaceae / Sorbus / Sorbus roopiana
mapmapmap
Yanıküvez (Sorbus roopiana) Gülgiller (Rosaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Yukarı Fırat, Erzurum-Kars alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. Türkiye´nin yanı sıra Ermenistan´da da yayılış gösterir. 1500–2500 m yükseltiler; meşe ormanlarının üst sınırında; kayalık yamaçlarda arasında gözlemlenebilir.

Bilimsel olarak Sorbus roopiana Bordz. şeklinde tanımlanır.

Sorbus etimolojisi

Sorbus {Latince}: üvez ağacı. Tür epiteti ardına yazılan kısaltmalar türü yayınlayan bilim insanlarını belirtir. Bordz. kısaltması bilim insanı Eugen Iwanowitsch Bordzilowski (1875-1949) için kullanılmıştır.

Morfoloji


4-10 metreye kadar boylanan piramidal tepeli küçük ağaç veya çalılardır. Genç bireylerinin gövde kabukları grimsi–kırmızı renkte parlak ve düzdür. Kabuk üzerinde açık renkte gözle görülebilen lentiseller bulunur. Son sene sürgünleri kestane kırmızımsı renginde olup üzerleri ince bir mum tabakası ile örtülüdür. Sürgün tamamen çıplaktır. Tepe tomurcukları yan tomurcuklardan daha büyük 6-9 mm boyundadır. Sivri uçlu geniş koni biçimindeki tomurcuklar dıştan sarımtırak kahverengi 3-4 adet pulla örtülmüştür. Pulların uç kısımları pamuksu beyaz tüyler taşır. Yaprak sapı 1,1–3,1 cm arasında sarımtırak yeşil renkte üzeri pamuksu tüylerle kaplıdır. Yaprak sapının sürgün üzerinde bıraktığı iz dar hilal şeklindedir. Yumurtamsı–oblong yaprakları 5,5-12 x 3-7 cm boylarındadır. Yaprağın altı 1-3(-4) çift serbest yaprakçıktan oluşur, üst tarafı ise orta damara kadar derin loplu veya derin dişlidir. Bu görünümü ile yaprak kısmı birleşik yaprak görünümündedir. S. tamamschjanae’ den bu yaprak farklılığı ile kolayca ayırt edilir. Yaprak alt yüzeyleri yeşilimtırak gri pamuksu tüylerle örtülüdür. Daha sonraları bu tüyler kısmen dökülür. Lop kenarları çift sıralı keskin dişlidir. Yaprak üst düzeyi koyu yeşil ve çıplaktır. Dik duran yalancı şemsiye tipindeki çiçek kurulları 9 cm boyunda ve 7-10 cm genişliğindedir. Çiçek eksenleri üzerinde seyrek pamuksu tüyler bulunur. Kirli beyaz renkteki çiçekler 12-14 mm çapında olup taç yapraklarının dip kısmında uzunca tüyler bulunur. Filamentler taç yapraklardan daha uzundur. Stilus çoğunlukla 3 adet ve serbesttir. Olgunlaştığında koyu kırmızı bir renk alan meyveleri küremsi elipsoidal biçimdedir. 10 mm çapındaki bu meyvelerin dip ve uç kısımları seyrek beyaz pamuksu tüylerle kaplıdır. 5 mm boyundaki tohumları meyve içerisinde 3-5 adettir (Gabrialian, 1972).



listMaplistPiclist

Gözlemler


Sorbus roopianaBardakçı / Pülümür / Tunceli
Haziran 2022 ©Serdar Ölez

IUCN Kırmızı Liste Kategorisi


IUCNIUCNrIUCNcat
TEHLİKEDE / ENDANGERED
Eldeki en iyi kanıtlar bu türün neslinin doğada tükenme riskinin çok yüksek olduğunu gösteriyor.
Nesli tükenme tehlikesi altında olan türlerin kırmızı listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından hazırlanmaktadır.
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan Sorbus türleri: S.aucuparia, S.caucasica, S.graeca, S.kusnetzovii, S.luristanica, S.migarica, S.persica, S.roopiana, S.schemachensis, S.subfusca, S.takhtajanii, S.tamamschjanae, S.taurica, S.torminalis, S.umbellata




Kaynaklar
  1. Akkemik, Ü. (Ed). 2018. Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları. Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara. 684s.
  2. Gabrialian, E.T. 1972. Sorbus L. In: Davis PH (ed.) Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol. 4, pp.147-156. Edinburgh; Edinburgh University Press.
  3. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  4. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  5. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  6. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)