floranatolica
 
Ara Üye girişi DDbtn
-
Dioscorea communis
 
Kestel / Bursa - Mayıs 2021 © Şule Ölez
Dioscorea communisDioscorea communisDioscorea communis
Gözlem bildir
Dolanbaç
Dioscoreaceae / Dioscorea / Dioscorea communis
mapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmapmap
Dolanbaç (Dioscorea communis) Dolanbaçgiller (Dioscoreaceae) ailesinden bir türdür. Türkiye'de Istranca, Çatalca-Kocaeli, Ergene, Güney Marmara, Batı, Orta ve Doğu Karadeniz, Asıl Ege, Antalya, Adana, Orta Fırat, Dicle alt bölgelerinde doğal yayılış göstermektedir. 20-1600 m yükseklikler arasında; kireçtaşı hendekler ve gölgeli nehir kenarlarında;  göknar-kayın ormanlarında cehri üzerinde tırmanıcı olarak ve açık meşe çalılıklarında bulunur.


Türkçe literatürde genellikle Dolanbaç olarak adlandırılsa da, bazı yörelerde acı sarmaşık olarak bilinir. Bilimsel olarak Dioscorea communis (L.) Caddick & Wilkin şeklinde tanımlanır.

Dioscorea etimolojisi

Dioscorea cins adı Pedanius Dioscorides Anazarbeus´a ithafen adlandırılmıştır; Dioscorides MÖ 1. yüzyılda Anadoluda yaşamış ünlü bir Yunan botanikçi ve bitki uzmanıdır.

communis etimolojisi

Communis kelimesi Eski Latincede ‘ortaklaşa kullanılan, topluma ait, umumi’ anlamlarına gelen commoinis kelimesinden türetilmiştir. Commoinis Latinceye Öncel-Hint-Avrupa dillerinde aynı anlam ile kullanılan kom-moy-ni kelimesi değişerek taşınmıştır. Türün yaygın olarak görülmesine işaret eder. Parantez içerisindeki kısaltmalar bu taksonu ilk yayınlayan kişiyi/kişileri, parantez dışındakiler ise ilk yayın ardından bu taksona revizyon yapan kişi/kişileri belirtir. Kısaltmalar arasında yer alan & işareti, bu bilim insanlarının bitki hakkındaki makaleyi birlikte yayınladılarını belirtir. L. kısaltması bilim insanı Carl Linnaeus (1707-1778) için kullanılmıştır; Linnaeus modern taksonominin babası, İsveçli bir botanikçi, doktor ve zoologdur. Caddick kısaltması bilim insanı Lizabeth R. Caddick (2002) için kullanılmıştır. Wilkin kısaltması bilim insanı Paul Wilkin (1995) için kullanılmıştır.

Morfoloji


4 m kadar boylanabilen, sürünücü-tırmanıcı, yumrulu bir türdür. Yumru siyahımsıdır. Gövdeler narindir ve nadiren dallanır; yüzey boylamasına çizgili ve tüysüzdür. Yapraklar uzun-saplı, uzun-sivri uçlu, koyu yeşil ve tüysüzdür. Çiçeklenme Nisan-Haziran ayları arasında gerçekleşir; çiçekler yeşilimsi-sarı renkte ve tüysüzdür; brakteol 2 adettir, şeritsi-mızraksı formda ve 1.5-2 mm uzunluktadır. Erkek çiçekler 3.5-5 mm çaptadır; lobları 1.5-2.5 x 1-1.5 mm boyutlarda ve yumurtamsı-mızraksı formdadır; sapçıklar narindir ve 2 mm boydadır; az gelişmiş ovaryumları vardır. Dişi çiçekler 5-6 mm çaptadır; loblar 1.5-2 x 0.3-0.5 mm boyutlardadır; boyuncuk serbest ve geriye bükülmüştür, uç kısmı iki parçalıdır. Üzümsü meyve küremsi formda, 12-15 mm çaptadır; önceleri yeşil, olgunlaştığında kırmızıdır.

Türkiye'de iki alttürü gözlenmektedir:


listMaplistPiclist

Gözlemler


Dioscorea communisKestel / Bursa
Mayıs 2021 ©Serdar Ölez
Dioscorea communisKestel / Bursa
Mayıs 2021 ©Şule Ölez
Dioscorea communisAnkara
Aralık 2015 ©İsmail Eker vd.
Dioscorea communisUlus / Bartın
Aralık 2018 ©Bilge Tunçkol ve ark.
Dioscorea communisKüre / Kastamonu
Ekim 2022 ©Bilge Tunçkol ve ark.
Dioscorea communisKavaklı / Yenice / Karabük
Aralık 2019 ©Ahmet Aytekin ve ark.
Benzer taxonlar
Türkiye´de doğal yayılan Dioscorea türleri: D.communis




Kaynaklar
  1. Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press (Çeviri: Ölez S., 2021)
  2. NGBB (2022). Bizim Bitkiler. https://bizimbitkiler.org.tr. Erişim tarihi 5Ağu2022 (Türkiye bitkileri listesi, yayılış bilgileri ve Türkçe adları)
  3. Kırsal Çevre (Sürekli). Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği. http://www.kirsalcevre.org.tr (Gönüllülerin bölgesel gözlemleri ile yayılış bilgilerinin güncellenmesi)
  4. Lindon, Heather, Gardiner, Lauren, Vorontsova, Maria, & Brady, Abigail. (2020). Gendered Author List International Plant Names Index 2020 (Version 2) [Data set]. Zenodo. https://doi.org/10.5281/zenodo.3911077 (Tür epitetlerinde kullanılan bilim insanlarının isim kısaltmaları)
  5. IUCN (2022). The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2022-1. (Türkiye´deki tehlike altında bulunan türler listesi)