Kara Kavak

Populus nigra

Kara kavak, 40 m yüksekliğe ve 300 cm gövde çapına kadar ulaşan büyük, hızlı büyüyen ve yaprak döken bir ağaçtır. Kabuk koyu kahverengi veya siyahtır ve çok sayıda çatlak vardır. Yaprakların boyutları ve şekli değişkendir. Çiçekler yapraklardan önce ortaya çıkar. Meyveler kedicik/tırtıl şekilli kurullar içinde gruplanmış kapsüllerden oluşur. Hem rüzgar ve suda dağılmış tohumlar ile hem de çelikleme ile çoğaltılabilir. Sınıflandırmasını zorlaştıran çok sayıda klon ve melezi vardır. Olgun ağaçlar genellikle 100 yıla kadar yaşar, çok nadiren 300-400 yıl yaşayan kavaklar gözlenebilir.

Yeni gözlem bildir

ODTÜ Kampüsü / Ankara - Mayıs 2014 © Serdar Ölez

Morfoloji

Genellikle 20-30 m`ye kadar boylanabilir ve tepe tacı sıklıkla geniş yumurtamsı görünümdedir. Gövde kabuğu kalın ve soluk gri renktedir; yaşlandıkça kalınlaşır, koyulaşır ve derin yarıklar oluşturur. Tomurcuklar kırmızımsı-kahverengi ve ± fakat yapışkandır. Genç filizler silindirik, boylamasına çıkıntıları bulunmayan, önceleri sarımsı-kahverengi daha sonra grimsi renktedir. Yapraklar 5-10 ( -12 ) x 4-8 ( -15 ) cm boyutlarda, koyu yeşil ve parlak renktedir. Uzun sürgün yaprakları genişçe üçgensi veya üçgensi formdadır, genişlikleri genellikle uzunluklarından daha fazladır; kenarlar uçları yuvarlağımsı dişlidir; dip kısmı dır ve dur. Kısa sürgün yaprakları daha küçük, eşkenar dörtgenimsi-yumurtamsı formdadır ve uzunluğu genişliğinden daha fazladır; dip kısmı dir ve her zaman dur; kenarları az derecede küt-testere dişlidir. Yaprak sapı 3-6 cm uzunluğundadır. Çiçeklenme Mart-Nisan aylarında gerçekleşir; iki evciklidir; çiçekler kurullardadır; dişi kedicikler uçta dışa doğru eğiktir; erkek kedicikler 5-6 cm uzunluğunda ve tüysüzdür; brahteler kahverengimsi, 3-4 mm uzunlukta, zarımsı dokudadır ve saçaklıdır; ercik sayısı 15-30 kadardır; başçıklar morumsu kırmızı renktedir; ovaryum yumurtamsı, tüysüz ve 2 sitigmalıdır. Kapsül meyve yumurta biçimli ve 2 kapakçıklıdır. Türkiye'de iki alt türü tespit edilmiştir; bu alt türler ve tanı anahtarları aşağıda verildiği şekildedir:

Populus nigra subsp. nigra
Genç filizler, yapraklar, genç
tırtılsı çiçek
lerin sap ve eksenleri tüysüzdür.
Populus nigra subsp. caudina
Genç filizler, yaprak altlarında orta damar boyları, genç
tırtılsı çiçek
lerin sap ve eksenleri
havlı
dır.

Ekoloji/Habitat

Populus nigra geniş yapraklı karma ormanlarda, beyaz kavak (Populus alba), söğüt (Salix spp.), kızılağaç (Alnus spp.), akçaağaç (Acer spp.), karaağaç (Ulmus spp.) bireyleri ile birlikte, bazen de meşe (Quercus spp.). türleriyle birlikte orman oluşturur. Titrek kavak gibi öncü bir ağaç türüdür; bozulmalardan sonra yeni alanlarda kolonileşebilir. Kuraklığa ve gölgeye tahammül edemez, ayrıca yaz aylarında yüksek su seviyelerine ve yüksek sıcaklıklara karşı iyi bir toleransa sahiptir.

Dünyada geniş bir doğal yayılıma sahiptir. Avrupa'nın neredeyse tamamında gözlenebilir. Kuzey Afrika'nın Akdeniz kıyılarına yakın bölgelerde ve yine Orta Doğu'nun kuzey kısımlarında bulunabilir. Doğuda Kazakistan ve Çin'e kadar uzanır. Ayrıca kuzey ve güney Amerika'da ve Hindistan'dnın 26-29°Kuzey enlemleri arasında yetiştirilmektedir.

Türkiye yayılışı alt türe göre farklılık göstermektedir. Populus nigra subsp. nigra 160-1400 m yükseklikler arasında akarsulu vadiler, göl kenarları ve dere boylarındaki toprak yığınlarında gözlenirken; Populus nigra subsp. caudina 100-1100 m yükseklikler arasında, akarsulu vadilerde çakıllı ve kumluk alanlarda ve dere boylarında gözlenebilir.

Koruma statüsü

YETERSİZ VERİ
DATA DEFFICIENT
Yeterli bilgi bulunmamaktadır.
Tükenme riski değerlendirmesi yapılamamaktadır.

IUCN Nesli Tükenme Tehlikesi Altında Olan Türlerin Kırmızı Listesi Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği tarafından sürdürülmektedir.

Kısa kısa...

Ekim 2020'de Mahalle Muhtarının daveti üzerine Bursa İli, Osmangazi İlçesi, Büyükdeliller Köyünü ziyaret eden Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları Araştırma Derneği gönüllüleri köy meydanı yakınında bulunan yaşlı kavağın 293 cm çapında ve yaklaşık 24 m boyunda olduğunu gözlemlemişlerdir. Tepe tacının çapı ise 22 m olarak ölçülmüştür. Ağaçtan alınan yaş örneği incelendikten sonra tescil işlenmerine başlanılacaktır.

Adlandırmalar

Bilimsel adlandırma

Populus nigra L.

Sinonimler (Tam liste)

- Populus dilatata Aiton
- Populus italica (Du Roi) Moench
- Aigiros nigra (L.) Nieuwl.
- Populus pyramidalis Rozier
- Populus fastigiata var. plantierensis Simon-Louis

İngilizce

Lombardy Poplar

Etimoloji ve kısaltmalar

Populus Latincede `insanlarla dolu, kalabalık` anlamına gelen populosus kelimesinden türetilmiştir. Nigra Latincede `siyah` anlamına gelen niger kelimesinden türetilmiştir.

Kaynaklar

Davis,P.H., Cullen,J., & Coode,M.J. (1962-1988). Flora of Turkey and The East Aegean Islands. Edinburgh University Press.

San-Miguel-Ayanz,J., Rigo,D.D., Caudullo,G., Durrant,T.H., & Mauri,A. (2016). European atlas of forest tree species. pp136-137

Listelenen kaynaklar Populus nigra hakkında ilave bilgiler içerebilir:
Ulusal Tez Merkezi

Tubives

Türkiye Bitkileri

Bizim Bitkiler
Kocaeli Bitkileri
GBIF Database
Wikipedia
Encyclopedia of Life
Wikispecies
JSTOR Plant DB
Efloras
Plants For A Future
Google Images
Plant Illustrations